Wystawa plenerowa Ośrodka Wiedzy o Regionie MiP Biblioteki Publicznej w Nowym Tomyślu stworzona na bazie zdjęć zgromadzonych od mieszkańców w Nowotomyskiej Galerii Internetowej. Opracowanie merytoryczne i graficzne Grażyna Matuszak.
Plansza 3 - Gwiazdor - kto to taki?
GWIAZDOR - kto to taki?
To postać rozdająca w Wigilię Bożego Narodzenia prezenty dzieciom z Wielkopolski, ale też Kaszub, Warmii - z dawnych terenów zaboru pruskiego. Jego przyjście zapowiada głośny dźwięk ręcznego dzwonka. Wywodzi się z dawnych grup kolędników (tzw. gwiazdorów) chodzących po wielkopolskich wsiach już na początku XIX wieku, zaś nazwa - od noszonej przez nich gwiazdy. Była to postać ubrana w baranicę i futrzaną czapę, z twarzą ukrytą pod maską lub umazaną sadzą. Gwiazdor nosił ze sobą wór z podarkami i rózgę dla niegrzecznych dzieci. Odpytywał dzieci z pacierza i kolęd, a rodziców wypytał, czy potomstwo było grzeczne. Dawał drobne upominki, ale też niegrzecznych bił rózgą. Gwiazdor niekiedy pojawiał się w większej grupie przebierańców i w towarzystwie maszkar zwierzęcych, zwanych wigiliorzami, wiliorzami. Postaci gwiazdora nie należy mylić ze św. Mikołajem, którego tradycja również występuje w Wielkopolsce, jest jednak związana z dniem 6 grudnia.
Dziś i Gwiazdor i święty Mikołaj kojarzą się nam z tą samą pucołowatą postacią w czerwonym płaszczu. Współczesny Mikołaj w saniach i w towarzystwie reniferów "narodził się" jednak dopiero w XX wieku. Niewielu z nas wie, że ten obrazek jest produktem amerykańskim, który z wizerunkiem biskupa Mikołaja nie ma nic wspólnego, o podobieństwie do Gwiazdora nie wspominając. Choć to wszystko wydaje się skomplikowane, dla Wielkopolanina podział obowiązków jest jasny – 6 grudnia przychodzi święty Mikołaj, zaś 24 grudnia – w Gwiazdkę – gwiazdor. Porządek musi być.
