Fabryka Aesculap CHIFA
Fabryka Aesculap CHIFA

Aesculap Chifa jest producentem narzędzi chirurgicznych, stomatologicznych oraz zestawów kardiologicznych, funkcjonującym na polskim rynku od 1945 roku. Do 1955 r. Fabryka Narzędzi Chirurgicznych CHIFA mieściła się w starym budynku dawnej wytwórni „Żar”, natomiast po zakończeniu drugiego etapu rozbudowy w latach 1974–1976 zakład przeniósł się do nowej siedziby. Rozbudowa przedsiębiorstwa i rozwój eksportu do krajów zachodnich to w dużej mierze zasługa ówczesnego dyrektora fabryki Jana Janusa. Fabryka Narzędzi Chirurgicznych „Chifa” w pierwszym roku swojej działalności zatrudniała tylko 30 pracowników i ograniczała się do produkcji nożyczek chirurgicznych, szczypczyków i masek do narkozy. W 1953 r. Chifa zainicjowała sprzedaż eksportu, który gwałtownie wzrastał przez kolejne czterdzieści lat. Kluczowymi rynkami eksportowymi stały się: Japonia, USA, Niemcy. Inne wybitne rynki to Wielka Brytania, Francja, Włochy, Hiszpania, Dania, Irlandia, Meksyk, Brazylia, Australia i wiele innych. Początkowo „Chifa” działała jako przedsiębiorstwo państwowe, jednak w 1990 roku została podjęta decyzja o prywatyzacji firmy z udziałem partnera strategicznego – Aesculap AG a następnie, w wyniku połączenia spółek Chifa Sp. z o.o., Aesculap Sp. z o.o. i B. Braun Medical Sp. z o.o., powstała firma Aesculap Chifa Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo posiada dwa zakłady produkcyjne – w Nowym Tomyślu oraz powstały w 2010 r. na wschodzie kraju, w Radzyniu Podlaskim. W 2015 roku uruchomiono w Aesculap Chifa Centrum Usług Wspólnych zajmujące się zobowiązaniami i należnościami koncernu B. Braun, obsługujące na chwilę obecną 86 spółek w 14 krajach świata. W 2018 roku koncern ponownie docenił nasze umiejętności – w Nowym Tomyślu powstało Centrum Kompetencji IT, którego zadaniem jest wspieranie wszystkich firm grupy B. Braun na świecie w zakresie projektowania aplikacji, tworzenia nowych rozwiązań w obszarze SAP, a także monitorowania ciągłości pracy systemów informatycznych, budowy i tworzenia sieci lokalnych i globalnych.
 

MŁYN PAROWY
MŁYN PAROWY

Nieistniejący już dziś młyn parowy rodziny Maennel został zbudowany na przełomie lat 1848/1849. Stanowił na owe czasy symbol nowoczesności i rozwoju rzemiosła młynarskiego, był bowiem jednym z pierwszych młynów parowych w Wielkopolsce.

Wybudowano go na miejscu istniejącego tu wcześniej wiatraka kozłowego, tzw. „koźlaka”. Urządzenia tego innowacyjnego obiektu, służące do mielenia ziarna na mąkę, poruszane były nie siłą wiatru, lecz przy pomocy napędu parowego. Budowniczym i pierwszym właścicielem młyna był Aleksander Maennel. Był on przedstawicielem znamienitej rodziny, która wpisała się w historię Nowego Tomyśla. Przybyła tutaj w 1797 roku, rozpoczynając działalność kupiecką od sprzedaży łyżek.

Rodzina Maennelów wsparła budowę ratusza, poczty oraz narożnej kamienicy u zbiegu dzisiejszej ul. Mickiewicza i placu Chopina. Obecnie znajduje się w niej kawiarnia „Agatka”. Członkowie tej rodziny przez wiele lat byli rajcami miejskimi, a także założycielami staroluterańskiej gminy ewangelickiej. Młyn działał sprawnie do lat 40. XX wieku. Po II wojnie światowej jego znaczenie zmalało. Z czasem popadł w ruinę. W latach 90. XX wieku budynek został rozebrany. 

[źródło: http://nowytomysl.pl/szlak/ ]

PSS
PSS "SPOŁEM"

W latach 40. XX wieku w Nowym Tomyślu utworzono dwie Spółdzielnie Spożywców – „Jedność” i „Bazar”. Na wniosek Związku Rewizyjnego Spółdzielni w Poznaniu, 8 marca 1946 roku połączono je w Spółdzielnię Spożywców Pracowników Państwowych, Samorządowych i Spółdzielczych „BAZAR”. Następnie, 30 października 1948 roku, doszło do fuzji z Spółdzielnią Fabryczną „Chifa”.

Rozwijając działalność w handlu detalicznym, spółdzielnia rozszerzyła zakres usług o gastronomię i produkcję – uruchomiono masarnię, piekarnię, ciastkarnię, składnicę węgla oraz sklep obuwniczy. Stopniowy rozwój doprowadził do powstania Ośrodka „Praktyczna Pani”, który oferował usługi krawieckie, fryzjerskie i magiel elektryczny.

1 kwietnia 1964 roku, pod nazwą Powszechna Spółdzielnia Spożywców w Nowym Tomyślu, przejęto zarządzanie Spółdzielnią w Zbąszyniu, którą administrowano do 1975 roku. Efektywność spółdzielni sprzyjała dalszym połączeniom – 1 stycznia 1972 roku „Społem” WSS w Nowym Tomyślu połączyło się z oddziałem w Grodzisku Wielkopolskim. 1 lipca 1976 roku nastąpiło przebranżowienie – sklepy nieżywnościowe przekazano do WPHW „OTEX”, natomiast sieć spożywcza powiększyła się o placówki z Opalenicy, Lwówka i Buku.

Dynamiczny rozwój „Społem” obejmował także kształcenie zawodowe w różnych branżach, co wymusiło rozbudowę administracyjną. We wrześniu 1976 roku biura oraz Ośrodek „Praktyczna Pani” przeniesiono do nowego budynku przy ul. Mickiewicza 15, gdzie mieszczą się do dziś.

Jednak zmiany ustrojowe po 1990 roku doprowadziły do ograniczenia działalności „Społem”. Placówki handlowe i zakłady produkcyjne stopniowo przekazywano w ręce prywatne.

Prezesi zarządzający Spółdzielnią od początku jej istnienia:
1945r. Feliks Preis
1950 – A. Apolinarski
1953 - 1955 – Konieczek,
1956 - 1958 – J. Sita
1960 - 1961 – S. Orlicki
1961 - 1967 – M. Kamiński
1967 (3 m-ce) – Zygmunt Banach
1968 - 1979 – Helena Barczyńska
1971 - 1976 – V-ce Prezes Zgliczyńska
1979 - 1982 – Grzegorz Piotrowski
1983 - 1992 – Grażyna Biegańska
1992 – Jerzy Karlik
1992 i nadal Wiesław Barański

/opracowanie: Barbara i Krzysztof Jandy/

DRUKARNIA
DRUKARNIA "KRESOWA"

"Drukarnia Kresowa" rozpoczęła swoją działalność w Nowym Tomyślu w 1925 r. Wydawała dwa periodyki: "Kurjer Zachodni" i "Orędownik nowotomyski". 
Redaktorem naczelnym "Kurjera Zachodniego", odpowiedzialnym za człon nieurzędowy był Kazimierz Piechocki, natomiast za część pn."Orędownik Urzędowy"-zastępca starosty p. Dębiński, a następnie kierownik biura policyjnego Starostwa p. Drobnik., zaś za dział urzędowy wydz. powiatowego - sekretarz tego wydziału p. Adamczyk. 
W 1928 roku firmę zakupił właściciel dobrze prosperującej "Drukarni Powiatowej" z Grodziska Wlkp.- Jan Milczyński. Drukarnia pozostała w posiadaniu rodziny Milczyńskich do wybuchu II wojny światowej. Po Janie Milczyńskim, od stycznia 1930 r., oficjalnie wydawcą i redaktorem został syn Jana - Wacław Milczyński, który samodzielnie zaczął prowadzić nowotomyską drukarnię. Od 1931 r. "Drukarnia Kresowa" zaprzestała druku "Kurjera Zachodniego" i zaczęła wydawać nową gazetę pn. "Orędownik". Jej tytuł ulegał nieznacznym przekształceniom. Początkowo od 16 marca 1932 r. był to "Orędownik Nowotomyski. Pismo bezpartyjne na powiat nowotomyski oraz miast Nowego Tomyśla, Zbąszynia i Lwówka", od 19  marca 1932 r. do 30 grudnia 1933 r. pismo nosiło tytuł "Orędownik Nowotomyski. Pismo bezpartyjne na powiat nowotomyski". Z początkiem 1934 r. nazwa uległa uproszczeniu do postaci "Orędownik na powiat nowotomyski". Ze wzrostem zasięgu, od 28 września 1935 r. gazeta nosiła tytuł "Orędownik na powiaty nowotomyski i wolsztyński", a od 2 lipca 1938 r."Orędownik na powiaty Nowy Tomyśl, Wolsztyn i Międzychód". Ostatni numer gazety ukazał się 29 sierpnia 1939 r. 
Oprócz wydawania pism, drukarnia świadczyła również usługi akcydensowe.

Więcej o drukarni, wydawanych pismach i właścicielach przeczytać można w artykule, który ukazał się w Przeglądzie Nowotomyskim 2015/2 autorstwa G. Matuszak "Nowotomyska Drukarnia Kresowa w latach 1925-1939 i jej dalsze dzieje..." https://ntk.org.pl/wp-content/uploads/2015/09/pnt_034.pdf

 

MLECZARNIA
MLECZARNIA

Zakład powstał w 1911 r. jako firma niemiecka. Początkowo głównym profilem produkcji było suszenie płatków ziemniaczanych. Od 1927 r. firma rozszerzyła działalność o skup i przetwórstwo mleka przyjmując nazwę "Mleczarnia i Suszarnia Płatków Ziemniaczanych - Spółdzielnia z odpowiedzialnością udziałami". Przerabiano wówczas około 60 hektolitrów mleka i produkowano około 250 kg masła dziennie. Spółdzielnia zrzeszała przede wszystkim niemieckich rolników zamieszkałych w okolicach Nowego Tomyśla i była przez Niemców administrowana. Ówczesny zakład zatrudniał kilkunastu pracowników, a produkcja zaspokajała potrzeby ludności Nowego Tomyśla. 
Po wojnie zdewastowany majątek spółdzielni przejęły polskie władze. Zaraz na początku lutego 1945 r. Spółdzielnia znów rozpoczęła działalność przerobową w oparciu o dostawy mleka okolicznych rolników. W styczniu 1946 r. nastąpiło połączenie Spółdzielni Mleczarskich w Nowym Tomyślu, Lwówku i Zbąszyniu, przy czym zakład lwówecki i zbąszyński stały się jednostkami pomocniczymi Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Nowym Tomyślu. W 1946 r. spółdzielnia dorobiła się dwóch koni i dwóch platform konnych oraz nowych podstawowych urządzeń mleczarskich: wirówki, pasteryzatora, drewnianej masielnicy beczkowej, które były uruchamiane za pomocą pasów transmisyjnych i pary wywarzanej w kotle parowym. 
W latach 1947 do 1956 miała miejsca miejsce generalna rozbudowa i modernizacja spółdzielni. Na bazie starego budynku produkcyjnego powstaje dwukrotnie większy w kubaturze. W roku 1954 r. zlikwidowany został napęd transmisyjny na rzecz elektryczności. Zakupiono cztery samochody ciężarowe i zbudowano budynek mieszkalny z mieszkaniami na górze i garażami na parterze. W roku 1956 zbudowane zostały warsztaty mechaniczne i budynek socjalny. 
W latach 1959 do 1961 ze względu na wzrost produkcji i skupu mleka zostały wybudowane od podstaw nowe oddziały produkcyjne w Kuślinie i Zbąszyniu. W latach następnych spółdzielnia była systematycznie modernizowana, wprowadzono stalowe maselnice stożkowe i ciągłą linię produkcyjną masła, linię myjącą butelki i butelkującą, zakupiono nowe urządzenia chłodnicze. W 1967 r. masło produkowane w nowotomyskiej spółdzielni otrzymało światowy znak jakości "Q". Był to pierwszy znak światowej jakości nadany produktowi mleczarskiemu. W tym samym roku nowotomyskie masło najwyższą jakość na XI Międzynarodowej Ocenie Masła w Helsinkach. Masło stało się towarem eksportowym, 80 % produkcji trafiało na rynek angielski i krajów strefy dolarowej. W tym okresie spółdzielnię wizytowali przedstawiciele firm importujących z Londynu, Tokio, czy specjaliści mleczarscy z Bułgarii i Casablanki.
W roku 1969 spółdzielnia została uhonorowana Sztandarem Przechodnim Prezesa Rady Ministrów za zajęcie I miejsca w kraju w Socjalistycznym Współzawodnictwie Pracy.
W kolejnych latach ewaluowała nazwa zakładu, i tak:
- w latach 1945-1950 nosiła nazwę Mleczarni Spółdzielczej w Paproci
- w latach 1951-1956 - była zcentralizowana i nosiła nazwę: Zjednoczenie Przemysłu Mleczarskiego w Poznaniu - Zakład Mleczarski w Nowym Tomyślu
- w latach 1957-1975 stała się znów jednostką samodzielną pod nazwą Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska 
- w 1976 r. nastąpiło połączenie wszystkich spółdzielni mleczarskich w woj. poznańskim w jedną. Działalność prowadzona była pod nazwą: Wojewódzka Spółdzielnia Mleczarska w Poznaniu - Zakład Mleczarski w Nowym Tomyślu
- 1 stycznia 1981 r. decyzja rolników - członków spółdzielni została reaktywowana dawna forma i działała jako Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Nowy Tomyśl. 
Wg. stanu na 31 grudnia 1979r. Spółdzielnia posiadała 6 oddziałów produkcyjnych rozmieszczonych w: Nowym Tomyślu, Buku, Grodzisku, Lwówku, Kuślinie i Wielichowie. Spółdzielnia posiadała także 21 terenowych punktów skupu mleka w: Albertowsku, Błońsku, Borui Kościelnej, Brodach, Cichej Górze, Dakowach Mokrych, Granowie, Jabłonnej, Kamieńcu, Karczewie, Kąkolewie, Konojadzie, Łękach Wielkich, Opalenicy, Rakoniewicach, Śliwnie, Wąsowie, Wilkowie Polskim, Wytomyślu, Zemsku, Zębowie.
Obecnie firma nosi nazwę Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska TOP-TOMYŚL. Produkcja oparta na tradycyjnych recepturach i wieloletnim doświadczeniu, odbywa się na nowoczesnych urządzeniach, monitorujących każdy etap produkcji i magazynowania. Dzięki doskonale rozwiniętej sieci dystrybucji, wyroby następnego dnia po wyprodukowaniu, dostarczane są do klienta. Sztandarowymi, wielokrotnie nagradzanymi produktami są: Wielkopolski Ser Smażony, jogurty naturalne i owocowe, serki z przyprawami oraz nowotomyski gzik. 

[źródło: Ewa Schulc, Monografia Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Nowym Tomyślu. Praca Maturalna z geografii, Liceum Ogólnokształcące w Nowym Tomyślu, 1981; strona www. http://www.toptomysl.pl/o-nas/historia-firmy/] 

SPOLDZIELNIA STEMEB
SPOLDZIELNIA STEMEB

Spółdzielnia założona przez Wojciecha Piętę i Edwarda Marcinkowskiego w 1950 r.W skład zarządu obok wymienionych wchodzili również Feliks Ciszewski i Zenon Bielawski. W pierwszej fazie produkcji spółdzielnia zatrudniała 24 pracowników. Produkowano meble kuchenne i sypialne, świadczono tez usługi. W latach 1953-56 zakład rozwinął się przyłączając spółdzielnię w Międzychodzie i Zbąszyniu. Nowym prezesem został wówczas Kazimierz Adamczewski. W latach kolejnych prezesami byli:Zenon Bielawski (1960-61), Zenon Karolczyk 91961-1968) i Zenon Zielewicz (1968-1976). W 1963 r. spółdzielnia powiększa się o nowy zakład przy ul. Kolejowej 9 i przeniosła produkcję na dwie hale produkcyjne. W roku 1976 spółdzielnię przejęły Stęszewskie Zakłady Meblarskie.