1946 r. – powołanie Powiatowej Biblioteki Publicznej
1964/65 r. – budowa gmachu biblioteki przy ul. M. Nowotki (dziś: W. Witosa)

W trudnych pierwszych miesiącach roku 1945, w trakcie organizowania polskiej administracji w wyzwolonym Nowym Tomyślu, obok starań o zaspokojenie zasadniczych potrzeb mieszkańców miasta, przystąpiono do organizowania publicznego bibliotekarstwa.
Inspirujące działania w zakresie tworzenia bibliotek o publicznym charakterze podjął powołany do życia 10 lutego 1945 r. inspektorat szkolny, a szczególnie podinspektor oświaty dorosłych Hieronim Pacholak. Książki do zbiorów bibliotecznych pozyskiwano z darowizn. Osobami szczególnie zaangażowanymi w organizowanie publicznego bibliotekarstwa były panie: Maria Matuszewska, Zofia Pacholak – jako twórca biblioteki powiatowej oraz Aniela Woźniak – prowadząca już w maju 1945 roku niesamorządową bibliotekę w mieście.

Formalno-prawne przesłanki organizowania sieci bibliotek publicznych określił dekret z 17 kwietnia 1946 r. “O bibliotekach i opiece nad zbiorami bibliotecznymi”.
W Nowym Tomyślu w maju 1946 r. na zakończenie “Święta Oświaty” zorganizowano uroczystą akademię, na której kierownik szkoły i działacz samorządowy – Jan Bąkowski wygłosił referat o znaczeniu czytelnictwa i roli biblioteki, apelując o przeprowadzenie zbiórki pieniędzy i książek na publiczny księgozbiór. Efektem tego apelu było zgromadzenie 150 książek i 27 000 zł wzbogacających bibliotekę publiczną w Nowym Tomyślu.

Wzorowane na tradycjach Towarzystwa Czytelni Ludowych biblioteki, w latach 1945-46 nie posiadały ustalonej struktury organizacyjnej. Były finansowo wspierane przez samorządy lokalne i podlegały nadzorowi inspektora szkolnego, ale tworzone były w oparciu o społeczną inicjatywę i środki. Powołanie pod koniec 1946 roku Powiatowej Biblioteki Publicznej w Nowym Tomyślu, której zadaniem było organizowane sieci bibliotek terenowych, koordynacja ich działalności oraz zaopatrywanie w księgozbiór stworzyło scentralizowany system sieci bibliotek publicznych utrzymywanych przez państwo.

Bibliotekę zlokalizowano w suterenach ratusza, wyznaczając na jej potrzeby jedno pomieszczenie. Pracami biblioteki kierowała w początkach jej istnienia p. Irena Gołąbek. Niebawem siedzibę biblioteki przeniesiono do pomieszczenia po opuszczonym sklepie przy Placu Chopina. Był to również etap przejściowy. Na dłużej biblioteka publiczna zadomowiła się w części byłego lokalu gastronomicznego przy obecnej ulicy Marszałka Piłsudskiego. Biblioteka Powiatowa i Miejska w Nowym Tomyślu zajmowała tam 5 pomieszczeń o łącznej powierzchni 123 m2.

Dynamiczny rozwój sieci bibliotecznej powiatu nastąpił w 1954 roku, kiedy Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Nowym Tomyślu mianowany został Czesław Krolek. Jego aktywna postawa, niezwyczajne zaangażowanie społeczne i umiejętności organizatorskie sprawiły, że biblioteki w powiecie nowotomyskim znalazły się w rzędzie najlepszych i najnowocześniejszych w województwie, zarówno pod względem wyposażenia w księgozbiór, jak i odpowiedniej obsady i godziwej bazy lokalowej. Czesław Krolek, kierując tak dużą siecią potrafił też pozyskiwać i zjednywać do współpracy zarówno władze, jak i coraz szersze kręgi inteligencji. Dzięki temu powiat Nowy Tomyśl zdobył I miejsce w województwie we współzawodnictwie powiatów i miast w dziedzinie organizowania wzorcowych placówek bibliotecznych w latach 1962-1963.

Zasięg oddziaływania Powiatowej i Miejskiej Biblioteki w Nowym Tomyślu stale się powiększał, na równi ze wzrostem księgozbioru, natomiast powierzchnia jej lokalu już nie wystarczała do realizacji coraz szerszych planów. Zarówno dyrektor biblioteki, jak i jego pracownicy zdawali sobie sprawę z tego, że uzyskanie większego lokalu w mieście powiatowym, w którym równolegle funkcjonuje wiele instytucji – jest niemożliwe.
Czesław Krolek był pomysłodawcą wzniesienia przyszłego gmachu biblioteki. Swym entuzjazmem i uporem zdołał pozyskać dla tej sprawy szerokie grono osób życzliwych bibliotece. W 1959 roku powstał (składający się z 36 osób) Społeczny Komitet Budowy Biblioteki, któremu przewodniczył początkowo prokurator powiatowy Albert Pawłowski, a w późniejszym okresie zastępca przewodniczącego Prezydium Powiatowej Rady Narodowej Władysław Wichtowski. Lokalizacja biblioteki została przewidziana przy ulicy Nowotki (obecnie ulica Witosa). Dokumentację obiektu w czynie społecznym przygotowali mgr inż. Tadeusz Chmielewski i Józef Kudła. Gromadzono środki przekazywane przez zakłady pracy. W ten sposób do 1963 roku uzyskano 350 tysięcy złotych.

Prace budowlane rozpoczęto 1 września 1964 roku, rok później, 5 września 1965 roku dokonano odbioru obiektu, a 6 listopada 1965 roku uroczystego otwarcia tego dwukondygnacyjnego budynku. Koszt budowy w wysokości 1690 tysięcy złotych został w znacznej części, to znaczy w kwocie 1270 tysięcy złotych pokryty ze środków Społecznego Funduszu Odbudowy Stolicy i Kraju, co było niewątpliwą zasługą przewodniczącego Powiatowego Komitetu SFOSiK Floriana Ślusarskiego i sekretarza Zofii Nowakowskiej. Prace budowlane prowadziła Budowlana Spółdzielnia Pracy, instalacje zewnętrze wykonała Wielobranżowa Spółdzielnia Pracy w Nowym Tomyślu. Był to w województwie poznańskim pierwszy przykład budowy biblioteki w czynie społecznym. Powstały obiekt o powierzchni 692 m2 mieścił w sobie wypożyczalnię dla dorosłych z czytelnią czasopism, oddział dla dzieci z wypożyczalnią i czytelnią, pracownie, pomieszczenie na zbiory nieksiążkowe oraz magazyny. Nowy obiekt przyciągał rzesze czytelników w każdym wieku, bibliotekarzy z całej Polski i licznych przedstawicieli prasy wojewódzkiej, krajowej, a także dziennikarzy zagranicznych.

Zostały więc stworzone znakomite warunki do organizowania rozmaitych imprez i spotkań, w których mogła uczestniczyć większa ilość osób. Nie sposób wyliczyć ilości i rodzaju tych spotkań m.in. z naukowcami, rolnikami, lekarzami, prawnikami, podróżnikami, kolekcjonerami, ekologami, wojewodami, ministrami, twórcami, wśród których byli malarze, graficy, medalierzy, rzeźbiarze, muzycy, śpiewacy, pisarze. Twórcy chętnie przyjeżdżali na plenery malarskie, wikliniarskie czy też na biesiady literackie organizowane przez bibliotekę. Z każdym też rokiem następował wzrost czytelnictwa i powiększał się księgozbiór.

1975 r. – przemianowanie Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej na Bibliotekę Publiczną Miasta i Gminy

1984/85 r. – budowa drugiego skrzydła biblioteki

1995 r. – nadanie Bibliotece Publicznej Miasta i Gminy odznaczenia Zasłużony dla Gminy i Miasta Nowy Tomyśl

– początek komputeryzacji zbiorów bibliotecznych w oparciu o program SOWA

1999 r. – powierzenie bibliotece zadań powiatowej biblioteki publicznej dla powiatu nowotomyskiego i zmiana jej nazwy na: Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna

Od roku 1965 biblioteka rozwijała i wzbogacała działalność w efektownych pomieszczeniach przy ul. W. Witosa. Stopniowo wypełniały się sprzętem, zbiorami bibliotecznymi przestronne, wydawało się, sale i magazyny. Potrzebne okazało się pomieszczenie wystawiennicze, w którym można by prezentować nagromadzone dzieła sztuki, efekty plenerów malarskich, odbywać spotkania w szerszym gronie bez zakłócenia pracy czytelni i toku wypożyczeń książek. Z czasem wyłoniła się potrzeba posiadania obszerniejszej czytelni i pomieszczenia do nauki języków obcych.

Sprawdzonym już raz w nowotomyskiej bibliotece rozwiązaniem trudności lokalowych była budowa. W 20 lat później, na przełomie lat 1984/85, znowu w rekordowym tempie jednego roku, wybudowano drugie skrzydło połączone funkcjonalnie z dotychczasowymi pomieszczeniami biblioteki, nie naruszające architektonicznego wizerunku całości. Nowy obiekt powstał kosztem 15 mln zł uzyskanych dzięki wsparciu Wojewody Poznańskiego dra Mariana Króla i zaangażowaniu wielu sponsorów wysoko oceniających działalność Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy, bo taką nazwę przyjęła wskutek zmian struktury organizacyjnej bibliotek publicznych będących następstwem reformy administracyjnej kraju w 1975 roku. Wykonawcą robót była grupa budowlana Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w Róży. Dobudowane skrzydło zwiększyło całkowitą powierzchnię użytkową biblioteki do blisko tysiąca m2 (964,8).
Od roku 1990 biblioteka działa jako samorządowa instytucja kultury. W związku z ostatnią reformą administracyjną kraju w 1998 r., w oparciu o porozumienie pomiędzy Powiatem Nowotomyskim a Gminą Nowy Tomyśl z dnia 1 listopada 1999 roku, nowotomyskiej książnicy na powrót powierzono zadania powiatowej biblioteki publicznej dla powiatu nowotomyskiego. I tak po raz kolejny zmieniła swą nazwę – tym razem na Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Nowym Tomyślu i po zatwierdzeniu statutu przez Radę Miejską działa według nowych zasad.

2003 r . – budowa podjazdu dla niepełnosprawnych

2006 r . – uroczyste obchody 60.lecia biblioteki

2011 r . – termomodernizacja budynku biblioteki

2011 – 2014 r . – udział w Programie Rozwoju Bibliotek w charakterze biblioteki wiodącej

2015 r . – ukończenie procesu komputeryzacji filii bibliotecznych; pełna automatyzacja procesów bibliotecznych

Początek nowego wieku był okresem, w którym placówka zebrała owoce swoich wieloletnich starań o wysoką jakość usług bibliotecznych.
Od grudnia 2001 roku jest posiadaczem certyfikatu Konkursu Usług „Dobre bo polskie”, który uzyskała za upowszechnianie książek oraz bibliotekarskie innowacje wśród dzieci i młodzieży, a 2006 roku ponownie otrzymała Certyfikat Konsumenckiego Konkursu Usług „Najlepsze w Polsce” wraz ze Statuetką „Hipolita” tym razem za wysokiej jakości usługi biblioteczne. W 2005 roku biblioteka znalazła się w gronie 10 nominowanych do Nagrody Prezydenta RP „Sztuka Młodym”, przyznawanej twórcom i animatorom kultury dla dzieci i młodzieży. W tym samym roku zajęła I. miejsce w Ogólnopolskim Konkursie Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich na „Najlepszy program działań w Tygodniu Bibliotek”. Dwukrotnie – w 2002 r. i 2011 r. – nowotomyska biblioteka zajmowała I miejsce w organizowanym przez Wojewódzką Bibliotekę Publiczną i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu konkursie na najlepszą bibliotekę w województwie wielkopolskim. W latach 2012 i 2013 biblioteka lokowała się na czele ogólnopolskiego RANKINGU BIBLIOTEK przeprowadzanego przez redakcję „Rzeczpospolitej” i Instytut Książki, mającego na celu pokazanie przykładów najlepszych bibliotecznych praktyk i miejsc, w których – dzięki współpracy lokalnych władz i bibliotekarzy – udaje się przekształcać biblioteki w nowoczesne centra informacji, edukacji i kultury. W latach 2004 i 2005 biblioteka dwukrotnie otrzymała Wyróżnienie Specjalne – Medal Fundacji ABCXXI za aktywny udział w Ogólnopolskiej Kampanii „Cała Polska czyta dzieciom”.

Rok 2002 przyniósł zmianę na stanowisku dyrektora placówki. Po bez mała 49 latach pracy w bibliotece i 48 latach kierowania tą placówką na emeryturę przeszedł dyrektor Czesław Krolek. Od 1 lipca 2002 roku stanowisko dyrektora objęła – w drodze przeprowadzonego konkursu – Lucyna Kończal-Gnap.

W latach 2002 – 2013 budynek biblioteki zmieniał i unowocześniał swój wizerunek. W 2003 roku, w wyniku modernizacji tarasu i schodów zewnętrznych, udało się przynajmniej częściowo – poprzez wybudowanie podjazdu dla niepełnosprawnych – zlikwidować istniejącą barierę architektoniczną. W 2010 roku oddano do użytku zmodernizowaną salę wielofunkcyjną: wystawowo-widowiskowo-konferencyjną; a w 2013 roku zmodernizowano pomieszczenie Oddziału dla Dzieci i Młodzieży. W 2011 roku wykonana została termomodernizacja budynku, wykonano także przebudowę i remont schodów wejściowych i tarasu.
W roku 2006 nowotomyska książnica obchodziła jubileusz 60.lecia swego istnienia. Tworzy ją dziś sieć placówek bibliotecznych, obejmująca swym zasięgiem: książnicę nowotomyską, pięć filii bibliotecznych na wsiach (w Bukowcu, Borui Kościelnej, Jastrzębsku Starym, Sątopach i Wytomyślu).

Dwuetapowo – w latach 2005 – 2006 r. oraz w latach 2012 – 2015 – przeprowadzono kompleksową modernizację sieci komputerowej w placówce, której celem było wprowadzenie Zintegrowanego Systemu Zarządzania Biblioteką i pełna automatyzacja wszystkich procesów bibliotecznych – w bibliotece i wszystkich jej filiach – w oparciu o program SOWA2/MARC21. Od 2004 r. biblioteka ma własną witrynę internetową i udostępnia własne katalogi w wersji on-line. W bibliotece zapewniony jest stały dostęp do Internetu.

Poprzez bogatą ofertę inicjatyw edukacyjnych, kulturalnych i wydawniczych biblioteka nieustannie stara się wzmacniać swoją pozycję lokalnego ośrodka kultury. Jako samorządowa instytucja kultury biblioteka aktywnie uczestniczy w życiu społeczności lokalnej. Ma w niej swą siedzibę reaktywowane po latach Nowotomyskie Towarzystwo Kulturalne oraz redakcja – w wydawanego pod jego patronatem pisma społeczno-kulturalnego – „Przeglądu Nowotomyskiego”. Biblioteka wydaje też własne pismo – kwartalnik „Suplement”.

W latach 2011 -2014 Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Nowym Tomyślu brała udział w charakterze biblioteki wiodącej – wraz z trzema bibliotekami partnerskimi z terenu powiatu, tj. BPM i G w Opalenicy; GBP w Kuślinie i GBP w Miedzichowie – w Programie Rozwoju Bibliotek, kierowanym przez – powołaną do jego prowadzenia Fundację Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego, dysponującą funduszami amerykańskiego koncernu Microsoft Billa i Melindy Gatesów. Okres ten upłynął pod znakiem podnoszenia kwalifikacji i kompetencji zawodowych bibliotekarzy, przygotowujących ich do realizacji nowych zadań oraz planowania strategicznego działalności biblioteki na najbliższe lata.