Richard von Hardt *6.08.1824 +29.09.1898

Richard von Hardt urodził się w 6 sierpnia 1824 r. w Lennep w Północnej Nadrenii, był synem Louise i Engelberta Hardta -producenta tkanin, właściciela Firmy Johann Wülfing & Sohn. Mając niespełna 23 lata, wraz ze starszym bratem Henrykiem wyjechał do Stanów Zjednoczonych, by znaleźć rynek zbytu dla swoich tkanin produkowanych w Niemczech. W 1847 r. założyli Firmę Hardt & Co. w Nowym Jorku. Przedsiębiorczość Richarda doprowadziła rodzinne przedsiębiorstwo do znacznego rozkwitu. Z czasem handlował już nie tylko tkaninami, m.in. również zbożem. Eksportowano towary do Ameryki Południowej, Indii, Chin i Australii. Po 1900 r. firma Welthaus Hardt & Co z siedzibą w Berlinie posiadała m.in.: sklep w Bradford i Manchesterze w Anglii, w Nowym Jorku w Ameryce, dom handlowy w Buenos Aires i Montevideo, w Valparaiso, Santiago i Limie.
W roku 1868 Richard von Hardt kupił majątek Wąsowo i postanowił założyć tu swą siedzibę rodową. Buduje pałac i rozbudowuje wieś. W ciągu kilku lat kupuje również majątek Chraplewo oraz folwarki Wąsówko i Tomaszewo.
Po kupnie okolicznych wsi, dalej realizuje swe ambitne plany, dotyczące pomnażania majątku rodzinnego i umacniania pozycji Niemców w Prowincji Poznańskiej. Wraz z sąsiadami z Trzcianki, Śliwna i innych miejscowości oraz ze swym zięciem Tiedemannem, w 1883 roku powołał do życia spółkę, której celem było zbudowanie cukrowni w Opalenicy - przy trasie Poznań -Berlin. Już w 1884 r. powstała cukrownia. Aby ułatwić dostarczanie tam towarów, rozpoczęto budowę kolejki wąskotorowej. Po kilku latach kolejka docierała już do kilku stacji w okolicy. w 1896 r. oddano do użytku linię Trzcianka - Wąsowo, nieco później przedłużono tory do Nowego Tomyśla.
W uznaniu zasług Richardt von Hardt został odznaczony przez cesarza Wilchelma II Medalem Pamięci Cesarza Wilhelma. Został również odznaczony Orderem Rodu Hohenzollernów. W 1888 r. otrzymał od cesarza Fryderyka III tytuł szlachecki. W roku 1891 został honorowym obywatelem miasta Lennep. Był także jednym z założycieli Kościoła Pamięci Pamięci Cesarza Wilhelma (niem. Kaiser-Wilhelm-Gedächtniskirche) zwanego popularnie kościołem Pamięci (Gedächtniskirche) w Berlinie (świątynia ewangelicka położona przy Breitscheidplatz).
Zmarł na atak serca 29 września 1898 r. w Berlinie i został pochowany w posiadłości rodzinnej Wąsowo. Rodzinny cmentarz, na którym jest pochowany znajduje na terenie pałacowego parku. Do niedawna w dobrym stanie, obecnie uległ znacznemu pogorszeniu. Na jego pogrzeb miasto Lennep wysłało do Wąsowa delegację: burmistrza Stosberga oraz dwóch członków rady miasta Franza Heinricha Müllera i Hammachera.

[źródło: "Skąd przychodzimy... ...dokąd zmierzamy. Przewodnik po gminie Kuślin" art."Wąsowo" autor: M.Bilska przy współpracy D.Paszka;]

Poniżej: Tłumaczenie artykułu z 18 października 2010 r., zamieszczonego na niemieckim  portalu "Lennep hat was", opracowanego na podstawie książki Wilhelma R. Schmidta "Aus dem alten Lennep – Sagen und Erzählungen, Geschichten und Geschichtliches"

[źródło: portal "Lennep hat was“: https://www.lennep.eu/richard-von-hardt/]

Richard von Hardt

Aby móc wyrobić sobie obraz Richarda von Hardta, należy najpierw przyjrzeć się czasom, w których żył. Jego rodzicami byli Engelbert i Louise Hardt. Engelbert Hardt był fabrykantem sukna i właścicielem firmy Johann Wülfing & Sohn. To on położył podwaliny pod industrializację swojego przedsiębiorstwa i zapoczątkował w 1815 r. produkcję delikatnych sukien lennepskich w Dahlerau. Był również odpowiedzialny za założenie firmy Hardt & Co. w Nowym Jorku i Berlinie. Jego żona, Louise Hardt, pochodziła z rodziny Hasencleverów — niegdyś z Ehringhausen, później z Lüttringhausen — aktywnej rodziny kupieckiej. Ród Hasencleverów wydał nie tylko kupców prowadzących handel międzynarodowy, ale również znanego malarza Johanna Petera Hasenclevera. Rodziny Hardt i Hasenclever trwają do dziś w tych gałęziach. (...)

Richard von Hardt urodził się 6 sierpnia 1824 r. w Lennep jako syn fabrykanta sukna Engelberta Hardta. Praktyka zawodowa w hamburskim domu kupieckim Schemman wskazała mu dalszą drogę (...) Nie miał jeszcze 23 lat, gdy postanowił wraz ze swoim starszym bratem Heinrichem przeprawić się przez ocean i założyć w Nowym Jorku własną firmę zajmującą się importem i sprzedażą tkanin pochodzących z rodzinnego zakładu w Lennep. Tak oto 1 lipca 1847 r. powstała firma Hardt & Co. w Nowym Jorku, która wkrótce przekształciła się w globalne przedsiębiorstwo handlowe. Dzięki jego spokojnej równowadze ducha, świeżemu duchowi przedsiębiorczości, ale i odwadze, firma szybko rozkwitła; wkrótce oprócz tkanin zaczęto sprowadzać także inne towary, na które oczekiwano dobrego zbytu. Niebawem powstały również filie w innych miejscowościach.

Obaj bracia, którzy do 1862 r. na zmianę przebywali w Niemczech i Ameryce, w tymże roku przenieśli się do Berlina, pozostawiając przedstawicielstwo w Ameryce młodszym wspólnikom. Richard von Hardt ożenił się z Elise von Schemman, przedstawicielką firmy, w której wcześniej odbywał praktykę w Hamburgu.

Z Berlina, we współpracy z firmą Wülfing & Sohn z Lennep, Richard von Hardt założył wspólne przedsięwzięcie handlowe, które koncentrowało się głównie na niemieckich tkaninach eksportowanych do Ameryki Południowej, Indii, Chin i Australii. Niemieckie sukno zyskało światową renomę i cieszyło się doskonałą opinią ze względu na swoją wysoką jakość. (...) Przez wiele dziesięcioleci nie bez powodu widniało na pocztówkach i stemplach hasło: „Lennepskie sukna mają światową renomę.”

Około roku 1900 berlińskie światowe przedsiębiorstwo Hardt & Co obejmowało wiele różnych placówek: punkty sprzedaży w Bradford i Manchesterze w Anglii, dom importowy w Nowym Jorku zajmujący się tkaninami wełnianymi i jedwabnymi, podszewkami i materiałami odzieżowymi, filie w Buenos Aires i Montevideo zajmujące się importem wszelkiego rodzaju wyrobów włókienniczych oraz eksportem wełny i zboża, a także placówki w Valparaíso, Santiago, Concepción i Limie, specjalizujące się w imporcie różnorodnych tkanin.

Zaledwie kilka lat po przeprowadzce do Berlina, Richard von Hardt nabył z rąk polskiego właściciela duży majątek ziemski o powierzchni 1 500 hektarów w Wąsowie koło Nowego Tomyśla. Majątek był wówczas dość zaniedbany, jednak później stał się jednym z najbardziej uznanych wzorcowych gospodarstw, słynącym z rozległego angielskiego parku. Historia posiadłości sięga średniowiecznych dziejów benedyktynów, a dziś znajduje się tam luksusowy hotel. Majątek pozostawał w rękach rodziny aż do II wojny światowej. Hardt wprowadził do Wielkopolski uprawę buraka cukrowego, znalazł się wśród założycieli cukrowni w Opalenicy oraz fabryki skrobi w Radoszynie.

Richard von Hardt pełnił także wiele funkcji honorowych i cieszył się dużym uznaniem w środowisku kupieckim, gdzie uchodził za wzór. Z jego inicjatywy powstało wiele fundacji — m.in. w 1890 r. to właśnie on zaproponował budowę Kościoła Pamięci Cesarza Wilhelma w Berlinie w ramach stowarzyszenia budowy kościołów.

W uznaniu jego zasług cesarz Wilhelm II przyznał mu w dniu obchodów stulecia Order Wilhelma – odznaczenie niezwykle rzadkie w Cesarstwie Niemieckim, przyznawane wyłącznie osobom o bardzo wysokiej pozycji lub znaczeniu. Mimo wielu obowiązków w Berlinie i działalności na polu dobroczynności, Hardt nigdy nie zapomniał o rodzinnym Lennep. W 1889 r., z okazji ukończenia nowego ratusza w Lennep, podarował miastu obraz przedstawiający cesarza, autorstwa berlińskiego malarza profesora Biermanna – dzieło to trafiło później do archiwum miejskiego w Remscheid. Na mocy uchwały rady miejskiej z dnia 2 grudnia 1890 r. nadano mu tytuł Honorowego Obywatela Miasta Lennep. Dyplom honorowego obywatelstwa wykonał malarz z Düsseldorfu, Johann Gehrts. 5 lutego 1891 r. delegacja miasta Lennep udała się do Berlina, aby wręczyć Richardowi von Hardtowi dyplom honorowego obywatela. W liście z podziękowaniami napisał: „Z całego serca i z głęboką miłością jestem związany z moim rodzinnym miastem Lennep.”

W latach 1894–1897, przekazał też darowizny na rzecz Lennep: 10 000 marek na rzecz ewangelickiego stowarzyszenia kobiet, „w którym moja niezapomniana matka zawsze z miłością działała”; 10 000 marek dla ewangelickiego domu zbornego; 10 000 marek na rzecz kasy wsparcia i funduszu emerytalnego dla robotników fabrycznych, czy 10 000 marek na ogród miejski w Lennep (późniejszy cmentarz komunalny).

29 września 1898 r. Richard von Hardt zmarł w Berlinie na skutek ataku serca i został pochowany na swoim majątku w Wąsowie. Miasto Lennep wysłało na jego pogrzeb trzyosobową delegację w składzie: burmistrz Stosberg oraz radni Franz Heinrich Müller i Hammacher. Jego spadkobiercy przekazali po jego śmierci 7 000 marek na rzecz ubogiej ludności Lennep. Również jego portret – dar rodziny – przez długie lata wisiał w ratuszu w Lennep. Lennep, obecnie część miasta Remscheid w Nadrenii Północnej-Westfalii, uhonorowało go, nadając mu tytuł pierwszego honorowego obywatela miasta.